Là một người con của phương Đông, chắc hẳn bạn sẽ được ít nhất một lần được chứng kiến hay trực tiếp trải nghiệm dịp tết Thanh minh này. Đây là dịp để tất cả các anh em, con cháu, các thành viên trong gia đình sum họp lại để cùng nhau bày tỏ lòng biết ơn và trân quý đến với tổ tiên mình. Nhiều quốc gia sẽ tận hưởng dịp lễ này bằng nhiều cách thức khác nhau, có thể là tổ chức hội đạp thanh nhưng đa số thì sẽ là họ dành thời gian để dọn dẹp, sửa sang lại ngôi mộ của ông bà tổ tiên.
Thế nào là tết Thanh minh?
Cũng là lễ tết nhưng tuyệt nhiên tết Thanh minh lại mang một ý nghĩa đặc biệt và khác bọt so với những tết còn lại như tết Nguyên đán, tết Nguyên tiêu hay tết Đoan ngọ. Nhưng trong đó cũng có rất ít người tìm hiểu về ý nghĩa của dịp lễ này, phải chăng nó cũng chỉ đơn giản là khoảng thời gian để gia đình được tụ họp hay còn một thông điệp sâu xa bên trong mà chưa ai khám phá ra?
Đây là dịp lễ quan trọng không thể thiếu mỗi năm, khoảng thời gian này sẽ là thời gian để cho từng gia đình thực hiện việc tảo mộ. Trong đó, họ sẽ lần lượt đi đến các ngôi mộ của tổ tiên, ông bà và những người đã khuất trong gia đình mình để thực hiện việc lấp đất, cắt cỏ, sửa sang và quan trọng nhất là cúng bái.
Thành viên trong gia đình sẽ chuẩn bị một mâm cúng toàn những món ăn thật chỉn chu, có thể là đồ chay hoặc mặn đều được. Từng người sẽ cùng thắp nhang và cầu xin tổ tiên phù hộ cho mình có một sức khỏe tốt, công việc làm ăn phát tài và tương lai cuộc sống có nhiều cơ hội thành công hơn. Sau khi cúng xong, gia đình sẽ ngồi xuống và ăn cùng nhau mâm cơm sum vầy để lấy lộc hoặc có thể lập thêm một mâm cơm nữa cho bàn thờ gia tiên ở nhà.
Thời gian diễn ra tết Thanh minh
Tết Thanh minh được diễn ra vào tháng 3 âm lịch của mỗi năm, rơi vào tháng 4 của dương lịch và một năm sẽ có cách tính các ngày chính khác nhau nhưng tùy theo một số gia đình có thể chọn ra một ngày để cúng. Người xưa đã chia một năm có 24 tiết khí và ứng với các kiểu thời tiết diễn ra trong một năm, Thanh minh đứng thứ 5 trong số đó, trước Xuân phân và sau Cốc vũ.
Dịp lễ này sẽ kéo dài từ 15-16 ngày, vừa đủ thời gian để cho những thành viên ở xa tụ họp về cùng đi tảo mộ. Đây cũng là thời điểm mà thời tiết trong lành nhất, phù hợp với những dịp lễ nghi cần đến sự trang trọng và tươi sáng như tết Thanh minh. Cách tính dễ nhất cho những ngày lễ chính đó là dựa theo ngày tháng của năm trước, hoặc đơn giản là sau Lập xuân 45 ngày và sau Đông chí 105 ngày.
Ý nghĩa đặc biệt của tết Thanh minh
Việt Nam có một câu thành ngữ nổi tiếng đó là “uống nước nhớ nguồn”, đây cũng là câu đã truyền qua rất nhiều thế hệ, họ dùng nó để dạy cho con cháu của mình. Bất cứ lúc nào và cho dù đi bất cứ đâu, cũng phải in sâu trong lòng một tình yêu thương với người đã có công ơn dạy dỗ ta, phải luôn một lòng thành kính tổ tiên, cội nguồn của mình. Và đó cũng là ý nghĩa của dịp lễ Thanh minh này, chỉ những hành động đơn giản thôi nhưng đủ thể thể hiện được tấm lòng với người đã khuất.
Điều đặc biệt là vào dịp tết Thanh minh, gia đình thường sẽ đón rất nhiều thành viên khác từ phương xa về, không khác gì tết Nguyên đán cả, sự hiện diện của họ chính là yếu tố cần thiết và quan trọng. Vào mỗi tháng 4 hằng năm, người ta lại thấy khu mồ mả hoang vắng suốt mấy tháng trời lại được vây quanh đông đúc và nhộn nhịp bởi những người con, người cháu. Khiến cho ông bà đã khuất cũng cảm thấy vui lòng và an yên hơn ở thế giới bên kia.
Những đồ vật thường xuất hiện tại dịp lễ
Thường thì ở những tiệm tạp hóa sẽ bày bán những món đồ phục vụ cho dịp tết Thanh minh vào trước đó khoảng 2-3 tuần. Con cháu trong nhà sẽ mua và lên kế hoạch chuẩn bị để dâng lên tổ tiên một mâm cơm cúng thật khang trang và chỉn chu.
Đa số người Việt mình sẽ mua nhang, đèn cầy, giấy ngũ sắc, giấy tiền, vàng bạc, bộ quần áo giấy để đốt xuống cho người đã khuất. Ngoài ra, vẫn cần thêm vài bó hoa, bánh ngọt, trái cây, bộ tam sinh và thức ăn thì tùy theo sở thích của mỗi nhà. Những thứ này vừa hỗ trợ cho quá trình cúng viếng, đồng thời sẽ mang một ý nghĩa và tác dụng riêng biệt.
Cách người ta nhắc đến tết Thanh minh
Như chúng ta cũng biết, tết Thanh minh đã là một truyền thống đã có từ rất lâu đời, nó được truyền từ đời này sang đời khác với nhiều câu chuyện khác nhau.
Tết Thanh minh trong văn học
Đại Thi hào Nguyễn Du đã nhắc đến Thanh minh trong bài thơ nổi tiếng mang tên Truyện Kiều của mình, trong câu có để “Thanh minh trong tiết tháng Ba”. Tính theo lịch âm thì lễ sẽ rơi vào trong tháng 2 và kết thúc không quá tháng 3, quy tắc tính cũng chắc chắn rằng ngày Thanh minh năm nào cũng sẽ ngay tháng 3 âm lịch.
Và thế hệ trẻ sau này cũng được các thầy cô ngữ văn dạy và giải thích về các từ ngữ mà ông đã dùng, cũng như là giải thích sơ qua ý nghĩa của dịp lễ này chính là để bày tỏ lòng biết ơn. Điều này cũng chứng tỏ được việc thế hệ sau này vẫn luôn cố gắng để gìn giữ nét văn hóa, truyền thống của mình, vận dụng nó vào trong nhiều lĩnh vực để có tác dụng hiệu quả lên suy nghĩ của thế hệ trẻ bây giờ.
Ngày hội Đạp thanh
Trong Truyện Kiều cũng có nhắc đến hội Đạp thanh vào dịp Thanh minh này, tại ngày hội, thanh niên trai gái sẽ mua sắm đồ mới và được đi du ngoạn, vui xuân. Do tục lệ xưa khó khăn, cổ hũ nên nam nữ thời ấy không được tiếp xúc thoải mái với nhau như bây giờ, đó là lý do ngành hội Đạp thanh được ra đời, nói một cách hiện đại hơn thì chính là ngày lễ tình nhân.
Vì trong tiếng Hán, “đạp” vừa có nghĩa là “giẫm” mà cũng có nghĩa với “du ngoạn”, còn thanh thì nghĩa là “cỏ”, tượng trưng cho sự trong trẻo, tinh khiết. Vậy nên Đạp thanh ở đây chính là hành động thưởng ngoạn của những đôi trai gái, họ cùng nhau chơi những trò chơi mà giẫm, đạp lên cỏ như thả diều, đu quay, đá cầu,…
Lưu ý trong ngày lễ Thanh minh
Bạn hay bất cứ thành viên nào trong gia đình, không được phép giẫm lên hoặc bước ngang qua mâm cơm và những đồ vật dùng để cúng, đó là điều cấm kỵ và biểu hiện cho việc bạn không tôn trọng người đã mất. Hơn nữa, trước và sau khi cúng thì cũng cần có ý thức dọn dẹp, thu gom lại và trả cho ngôi mộ một hình ảnh trang trọng, bình yên vốn có.
Có thể bạn quan tâm:
- Thất tịch là lễ lớn và những điều thú vị bạn nên tìm hiểu
- Ngày Thần Tài và những điều quan trọng bạn cần lưu ý
Kết luận
Độc đáo hơn ở chỗ là tết Thanh minh chỉ diễn ra ở một số quốc gia thuộc phương Đông mà thôi, mặc dù không được phổ biến nhưng họ vẫn giữ được truyền thống đẹp đẽ này từ năm này qua năm khác. Đảm bảo rằng ý nghĩa của dịp lễ này sẽ không bao giờ mất đi cũng như sẽ không hề biến chất theo thời gian.
